Delfzijl is een havenstad en een gemeente in het noordoosten van de Nederlandse provincie Groningen. De gemeente beslaat een oppervlakte van 227,4 km² (waarvan 94,49 km² water) en had op 1 april 2011 een inwoneraantal van 26.496 (bron: CBS; in 1995 waren dit er nog 30.744), waarvan ongeveer 17.000 in de plaats Delfzijl. De gemeente bestaat naast de plaats Delfzijl uit 13 dorpen en 24 buurtschappen. De gemeente Delfzijl ontstond in 1808 en werd bij de gemeentelijke herindeling van 1990 uitgebreid met de gebieden van de gemeenten Bierum en Termunten. In Noordoost-Groningen vervult de gemeente een centrumfunctie. Delfzijl beschikt over voorzieningen op het gebied van gezondheid (onder andere een ziekenhuis) en onderwijs (basis-, middelbaar- en beroepsonderwijs), sport en cultuur (theater annex cultureel centrum en instituut voor kunstbeoefening). De naam "Delfzijl" betekent zijl (= sluis) in de Delf (= de oude naam van het Damsterdiep). Delfzijl ontstond in de dertiende eeuw toen er een sluis gebouwd werd in de Delf. Toch was er al langere tijd sprake van bewoning van het gebied waar het huidige Delfzijl ligt. De Romein Plinius de Oudere schreef reeds in 47 na Christus over het gebied aan de oevers van de Eems. In zijn reisverslag noemt hij de oorspronkelijke bewoners, die behoorden tot de Chauken en woonden op terpen of wierden, zodat zij beschermd werden tegen de tweemaal per dag opkomende vloed. Toch is dit niet het eerste teken van bewoning in Delfzijl. In 1982 werd in de directe nabijheid van Delfzijl, onder de wierde Heveskesklooster ten oosten van Delfzijl, een hunebed gevonden. Dit is een indicatie dat er ook al in vroege tijden bewoning was in Delfzijl. De naam 
Delfzijl werd voor het eerst genoemd in een oorkonde van 19 juni 1303. Oorspronkelijk lagen er drie zijlen (sluizen) in de Delf. Deze werden Slochter-, Scharmer- en Dorpsterzijl genaamd. Men spreekt dus ook wel van "de drie Delfzijlen". Bij deze sluizen ontstond al snel bewoning toen er een sluiswachter aangesteld werd. Dit was het begin van het ontstaan van het huidige Delfzijl. De drie sluizen vielen onder het Generale Zijlvest der Drie Delfzijlen. De drie sluizen in de Delf vormden een belangrijk strategisch punt. Ze werden niet alleen gebruikt om het binnenwater te lozen op zee, maar konden ook gebruikt worden om het zeewater over het land te laten stromen. Bovendien kon vanuit Delfzijl een belangrijke handelsroute van de stad Groningen gecontroleerd worden. Tevens werd het scheepvaartverkeer op de Eems gecontroleerd en kon zo de scheepvaart voor de haven van Emden gehinderd worden. De haven van de stad vormde ook een invalsbasis voor een grote troepenmacht vanuit zee. Omstreeks 1414 bouwde de Oost-Friese krijgsheer Keno tom Brok een versterkt huis te Delfzijl, dat vermoedelijk het volgende jaar weer werd afgebroken. In 1499 werd door de Graaf van Oost-Friesland een blokhuis gebouwd te Delfzijl.In 1825 behoorde Delfzijl (met Winschoten) tot de allerlaatste Nederlandse plaatsen waaraan stadsrechten werden toegekend. Dat had op dat moment geen praktische betekenis meer, maar slechts symbolische. In 1856 werd de zeevaartschool gesticht. In 1876 werd het Eemskanaal van Delfzijl naar Groningen gegraven omdat het Damsterdiep de scheepvaart onvoldoende mogelijkheden bood.In de tweede helft van de twintigste eeuw werd de Eemsmondregio waarin Delfzijl ligt door de Nederlandse Overheid verkozen tot ontwikkelingspool voor de economische ontwikkeling en ontsluiting van Noord-Nederland. Een van de belangrijkste gevolgen was de in 1968 gestarte aanleg van een diepzeehaven in Delfzijl. Hiervoor moesten in de Oosterhoek verschillende dorpen wijken, namelijk Weiwerd, Heveskes en Oterdum. Het kerkje van Heveskes staat nu midden in een leegte die industriegebied had moeten worden. Op de zeedijk waar vroeger het schilderachtige Oterdum lag is het oude kerkhof gereconstrueerd. Midden op dit kerkhof staat nu een kunstwerk van Thees Meesters bestaande uit een hand die in de handpalm het kerkje van Oterdum draagt. Door de aanleg van de Hoogelandsterweg (de weg naar onder andere de Eemshaven) moest ten noorden van Delfzijl het gehucht Ladysmith wijken. Toen de haven in 1973 klaar was, was ook de economische crisis daar en bleek de industriële expansie achter te blijven. Dit heeft tot gevolg dat een belangrijk deel van het beoogde industriegebied in Delfzijl vandaag de dag braak ligt. Dat geldt in het bijzonder voor de plekken waar de gesloopte dorpen hebben gestaan. Ook de ontwikkeling van het inwonertal bleef achter bij de verwachtingen.
Ten noorden van de spoorlijn Groningen-Delfzijl, grenzend aan het water van de Eems, verrees in de jaren zestig en zeventig een grote nieuwbouwwijk. Omdat die omstreeks het jaar 2000 met grote leegstand te maken kreeg, ging men er toe over een deel van de woningen te slopen. Desondanks is Delfzijl de op twee na grootste havenstad in Nederland. Bekende scheepswerven in Delfzijl zijn de werf waar Waarschepen gebouwd worden en Niestern Sander. In Delfzijl bevindt zich het 2e (qua grootte) chemiepark van Nederland. 
17% van de totale landelijke werkgelegenheid in de chemie is gevestigd in Delfzijl. Fabrieken in Delfzijl zijn onder andere Aluminium Delfzijl (ALDEL), Akzo, NKF, Dow Chemical. Opvallend is hierbij een project waarbij het bij Akzo vrijkomende waterstofgas via brandstofcellen weer in elektriciteit omgezet wordt. Ook wordt de grondstof voor de supersterke Twaron-vezel in Delfzijl gemaakt. In 2006 werd in Delfzijl de eerste Biomethanol fabriek ter wereld geopend. In Delfzijl zijn in totaal zo'n 14.000 arbeidsplaatsen, die grotendeels worden ingenomen door mensen van buiten de gemeente.
Anno 2014 vervult Delfzijl een regionale functie. Zo zijn er in de stad meerdere voorzieningen ten behoeve van de regio, zoals het Delfzicht Ziekenhuis, de schouwburg 'De Molenberg', het IVAK (een Instituut voor kunst en cultuur in Noord Groningen), de bibliotheek en diverse winkelcentra. De stad heeft dankzij de haven nog steeds een maritiem karakter. Er zijn diverse bedrijven uit deze sector zoals rederijen, bevoorradingsbedrijven en werven gevestigd. Ook de industrie is nog rijk vertegenwoordigd in de stad. In 2007 behaalde het bedrijfsleven in de regio Delfzijl volgens de Regio Top 40 van de Rabobank een winstgroei van 14,2 procent; het op twee na hoogste van alle regio's in Nederland.
